Trương Vĩnh Ký bội nghịch Tổ Quốc, Sao điện thoại tư vấn Là Nỗi Oan cầm Kỷ?
Bùi Kha
http://trungvietlaptop.com/BUIKHA/BuiKha32.php
09-Jan-2017
LTS: bài xích này vẫn đăng làm việc trang nhà trước đây dưới tựa đề "Trương Vĩnh Ký bội phản Tổ Quốc, Sao Lại điện thoại tư vấn Là yêu Nước?" để phản biện bài viết của ông è Hữu Tá. Nay người sáng tác có kiểm soát và điều chỉnh một vài ba từ, cùng tựa bài viết cho yêu thích ứng với việc kiện mới. BBT trang TG&DT dấn định: "Thái độ nghiêm túc, chấm dứt khoát và đúng mực với Trương Vĩnh ký kết cũng rất cần phải áp dụng cho phần lớn tên tay sai và gián điệp khác ví như Nguyễn trường Tộ, Alexandre de Rhodes (Cha Đắc Lộ), è Lục, Nguyễn Bá Tòng, Ngô Đình Diệm … để hậu cầm xem kia như một bài học quan trọng cho vấn đề vun bồi lòng yêu thương nước."
sáng sủa nay, Jan. 8.2017, vô tình tôi gọi được trên Google bài xích . Tác giả cuốn “Trương Vĩnh Ký, nỗi oan gắng kỷ” là ông Nguyễn Đình Đầu, tín đồ viết cẩu thả vô trách nhiệm, cơ mà tôi đã từng biết qua một số trong những bài ông ta viết về Đắc Lộ, Nguyễn trường Tộ… trước đây. Ni tác giả đó lại được gs Sử học Phan Huy Lê (5.7.2016) vào Lời ra mắt cuốn sách new của ông Nguyễn Đình Đầu, sẽ thăng ông ta lên mặt hàng “Học Giả”, thay vì cẩu thả vô trách nhiệm. Đó cũng chính là chuyện kỳ lạ của “Thế kỷ” nầy và của một Gs sử học có tên quen thuộc.
Bạn đang xem: Trương vĩnh ký nỗi oan thế kỷ
Dẩu ai cố ý tô son điểm phấn mang đến ông Trương Vĩnh ký kết thì cũng nặng nề lòng tẩy xóa ba trong số các tội (có chứng cứ trong bài bác nầy) ship hàng cho thực dân Pháp và làm cho hại cho Tổ quốc Việt Nam, một non sông mà chúng ta Trương đang được ra đời và sống trên đó cho đến lúc chết.
Tội vật dụng nhất: Viết thư tay (tháng 3.1859) kêu gọi thực dân Pháp xâm lăng nước ta.
Tội lắp thêm hai: Trong bài xích Tường trình chuyến Thực dân Pháp không nên đi Bắc, (Ất hợi, 1876) bao gồm họ Trương đã cố kỉnh vấn cho Pháp nên lèo lái triều đình bù chú ý vua Đồng Khánh như thế nào, và lý do nên lấn chiếm Bắc Kỳ sớm.
Tội thứ ba: chủ yếu Trương Vĩnh ký (ngày 12.1.1882) chứ chưa phải người nào khác đã mang đến biết, ông soạn với xuất bạn dạng “các thành công là nhằm mục đích mục đích góp Pháp biến hóa và đồng nhất dân tộc An Nam”.
bài viết mà quý vị đang đọc, đã được viết nhằm phản biện ông trằn Hữu Tá trước đó (2011). Nay đăng lại để phản biện ông Nguyễn Đình Đầu và Gs Sử học tập Phan Huy Lê, cũng tương tự những ai gồm cùng quan điểm với nhị vị “Học giả” nầy.
Mời quý fan hâm mộ đọc để review cho vô tư về Trương Vĩnh Ký.
các thập niên qua, danh tiếng của cựu giáo sĩ Pétrus Trương Vĩnh Ký đang đi đến lịch sử. Bên dưới thời Pháp thuộc cùng VNCH, fan ta vinh danh ông bằng cách đặt tên đường, tên trường. Vì áp lực đè nén chính trị hoặc vị tình cảm địa phương tuyệt vì cảm tình tôn giáo hoặc thiếu hụt sử liệu đề xuất tên tuổi của Sĩ-Tải Bao-ti-xi-ta Pétrus Trương Vĩnh ký đã được review thiếu cẩn trọng.
Trong nội dung bài viết này, tôi sẽ nỗ lực vượt ra phía bên ngoài các phạm trù bao gồm trị, địa phương với tôn giáo để, góp phần vào việc trả lại mang lại Trương Vĩnh Ký dòng giá trị đúng như tư duy và hành vi của ông vào thời kỳ Pháp đô hộ nước ta.
Để việc xác định công (nếu có) với tội của mình Trương được chủ yếu xác, tôi xử dụng những tài liệu do chủ yếu Trương vẫn viết cho những viên chức thời thượng của thực dân Pháp dưới hình thức những lá thư, với tài liệu của chính nhân viên cấp dưới trong cơ quan chính phủ thuộc địa Pháp trên Việt Namthời bấy giờ. Các tư liệu nầy được tra cứu thấy trong cuốn sách tất cả tựa đề "Cuốn Sổ Bình Sinh của Trương Vĩnh Ký" từ bỏ trang 93-143 bis với từ trang 251-285. Người sáng tác là Nguyễn Sinh Duy, NXB phái nam Sơn, thành phố sài thành in và xây đắp tháng 3, 1975 (1).
Công hoặc tội của Bao-ti-xi-ta Trương Vĩnh Ký, tổng quát, cần phải xét trên hai phương diện: cách nhìn chính trị, và những góp phần văn học của ông nhằm mục đích mục đích gì? vào phần kết luận bọn họ sẽ mày mò tại sao họ Trương lại có những tứ duy và hành động đi ngược với quyền lợi và nghĩa vụ của tổ quốc.
A. Cách nhìn chính trị của Trương Vĩnh Ký (1837 - 1898)
Ngày 1.9.1858, đô đốc thực dân Pháp Rigault de Genouilly tiến công Đà Nẵng. Quân dân nước ta nhất tề kháng Pháp xâm lược. Với việc phản ứng kiên cường của việt nam cọng thêm khí hậu khắc nghiệt tại Đà Nẵng lúc bấy giờ, quân Pháp đã cần rút khỏi Đà Nẵng để vào Nam chiếm thành Gia Định ngày 17. 2. 1859. Sau một thời gian ngắn, trung tá thủy quân Jean Bernard Jaureguiberry với 800 lính ở lại giữ lại thành Gia Định, còn de Genouilly thì trở ra Đà Nẵng tiến công phá lần đồ vật nhì.
1. Trước cảnh nước mất nhà tan, Trương Vĩnh Ký dường như không tham gia trào lưu đánh xua đuổi thực dân như bao nhiêu người khác. Trái lại ông còn viết thư mang đến viên trung tá thực dân nói trên, yêu cầu giúp sức để tiêu diệt quân dân Việt Nam mà người ta Trương gọi đó là người thù. Thư nói trên viết tay vào cuối tháng 3.1859, thời điểm Trương 22 tuổi, trong số ấy có đoạn như sau:
"... Nhưng tôi nhân danh là người thay mặt cho tín hữu Ki-tô kính kéo lên Ngài lời cầu xin của bọn chúng tôi... Nỗi thống khổ mà shop chúng tôi hằng gánh chịu đựng dưới bạo quyền của các quan lại triều đình khiến ra... Vớ cả shop chúng tôi chắc đã chịu bị tiêu diệt nếu Ngài không kịp tấn công đuổi kẻ thù* của chúng ta..." (Văn khố hải quân Pháp, Paris: SUM Vincennes. Vũ Ngự Chiêu sưu tập).
Nhằm sút số trang, tôi chỉ giảm một đoạn thư viết tay của mình Trương và vài đoạn tài liệu khác như trên.
Đọc mang lại đoạn nầy, có tín đồ sẽ nghĩ về rằng vì chưng vua quan nhà Nguyễn quá tàn khốc với giáo dân Công Giáo yêu cầu Trương Vĩnh ký phải lôi kéo thực dân giải cứu. Thực tiễn không bắt buộc như vậy. Sau đó là lời tuyên bố của đô đốc Page, một thương hiệu thực dân cao cấp, đang viết thư cho bộ trưởng liên nghành hải quân Pháp ngày 15.12.1859 như sau:
"Những năm đầu new lên ngôi, vua từ Đức tất cả một cách biểu hiện đối xử khá vồ cập với bọn họ (các giáo dân, BK). đơn vị vua đang ra lệnh cho những quan lại địa phương có thái độ khoan dung, thoáng rộng với họ trong số những chuyện làm trái pháp luật, rất nhiều vụ bất hợp pháp nhỏ. Nhưng mà rồi các giáo dân, do những giáo sĩ lãnh đạo càng ngày càng xấc xược ngạo mạn tới mức độ chúng ta không thèm biết đến cả cơ quan ban ngành địa phương. Họ công khai minh bạch nổi loạn, bọn họ tuyên tía người Công giáo tất yêu vâng lời phần nhiều kẻ theo một tôn giáo khác..." (Nguyễn Xuân Thọ, cách Mở Đầu của Sự cấu hình thiết lập Hệ Thống ở trong Địa Pháp ở việt nam - 1858-1897, tác giả xuất phiên bản Hoa Kỳ 1995, trang 86. Phần tiếng Pháp có thể tìm thấy vào thư khố Pháp, tài liệu thủy quân số hiệu BB4-77).
Giả sử nếu như triều đình có những khi đối xử rắn rỏi với các giáo dân thì sẽ là điều dễ nắm bắt và bắt buộc tránh được. Nếu bọn họ ở vào hoàn cảnh đó; và mong muốn cho đất nước được độc lập và có độc lập thì cũng quan yếu làm không giống hơn. Dưới đó là lời phát biểu của một đô đốc thực dân khác, người chỉ huy tấn công Đà Nẵng. Thư đề ngày 29.1.1859 (Hai tháng trước thư của Trương Vĩnh Ký), Genouilly viết:
"Không một nền cai trị nào, dù cho là phục vụ đạo Công giáo, lại hoàn toàn có thể dung thứ cho sự xâm phạm thường xuyên và ngốc xuẩn vào những vấn đề thiết yếu trị, dân sự và quân sự vốn ko được và không phải thuộc quyền lợi và nghĩa vụ của bọn họ (các giáo sĩ - BK).
Nếu cũng vì những yếu ớt tố phạm pháp ấy mà Giám mục Pellerin bị nhà cầm quyền Annam trục xuất, thì báo chí truyền thông của tín đồ truyền giáo lại kêu la om sòm là họ bị bạo hành.
(Fut-elle au service de l"intérêt chrétien, ne pouvait tolérer leur intrusion permanente et insolente dans les affairs politiques, civiles et militaires qui se sont et ne doivent pas être de leur ressorts. Ham l"expulsion du Mgr Pellerin avait été prononcée pour les mêmes chefs d"accusation, par un autorité Vietnamien, la press des missionnaires aurait crié partout persécution." <(Dépêche du 29.1.1859, Archives Nationales Fonds Marine BB4, 769, p 113). CHT, Christianisme et Colonialisme au Vietnam - 1867-1914>.
Sau đây, tôi vẫn dẫn chứng một vài văn thư không giống do chính Bao-ti-xi-ta Trương Vĩnh ký kết chứ không phải ai khác, viết cho các viên chức thực dân, để thấy tấm lòng của mình Trương đối với giang sơn dân tộc như vậy nào.
2. Thư đề ngày 28.4.1876, gởi đến tướng Pháp, quyền thống đốc, để trình bày công tác đi Bắc Kỳ. Bao gồm đoạn chúng ta Trương viết mà lại đọc kỹ đã thấy óc trạng của ông ta. Trương thể hiện sai về tình trạng xã hội cùng phóng đại một nhu cầu cần cải cách để cố vấn mang đến thực dân Pháp nên chiếm và ách thống trị toàn xứ Bắc kỳ:
"…Và trong những lúc đó thì quãng đại quần bọn chúng vô danh, rất nhiều thợ thuyền, công ty nông vẫn rên siết vào sự túng thiếu cùng cực, yêu cầu qua số đông ngày dài không gạo với không vấn đề làm. Và hợp lí sự khốn cùng đang che phủ trong dân chúng, và phải chăng khắp nơi tín đồ ta đã nghe đòi hỏi những sự biến đổi và một nền cai trị hữu hiệu để bảo trì trật tự, ban cho dân chúng một ngày mai, bảo đảm an toàn tài sản, cho công nghệ và thương mại có được sự an toàn và sinh hoạt quan trọng cho cuộc sống còn của họ, nói bắt lại, tự trong mẫu đói và nghèo nàn giải thoát một dân tộc đang cảm xúc suy vong."
sợ hãi Pháp băn khoăn không chịu chiếm, Bao-ti-xi-ta còn đem miếng mồi tài chính béo bở của xứ Bắc Kỳ ra nhằm khơi đụng lòng tham của thực dân Pháp:
"Và tất nhiên, xứ sở chẳng thiếu hụt tài nguyên, đất đai mà tôi dám quyết rằng có thể sánh cùng với thổ nhưỡng của nước Pháp, không nhiều ra là so với Algérie, chất chứa đựng nhiều của cải đủ để gia công nên tài sản cho một quốc gia. Đất này tiện lợi cho rất nhiều vụ trồng trọt các mùa thay biến đổi nhau. Phần nhiều cuộc thể nghiệm trồng nho và gieo lúa mì cho biết thêm những kỳ vọng vững chắc chắn. Tôi từng thấy lúa mì mọc trong đất, cây trông đẹp, bông đầy và to hạt. Tôi chưa nói tới ở đây phần nhiều tài nguyên khoáng chất, tín đồ ta bảo là bao la, với tôi xin được phép bảo rằng dân của xứ này đã chết đói trên một cái giường đầy vàng".
Trương lại còn thay vấn rõ ràng cho thực dân Pháp phương phương pháp bá đạo, tuy nhiên hữu hiệu, nhằm kết nạp những thành phần bất mãn cùng với triều đình Việt Nam, hầu chế tạo ra nội chiến làm cho dân bọn chúng chán cuộc chiến tranh để rồi chúng ta mơ tưởng một cuộc sống "bình yên" như xứ bảo lãnh Nam-kỳ:
"Tôi đưa ra sự phân tích và lý giải theo đó, các ảnh hưởng của lòng tham lam và táo bạo dễ dàng thu dụng vật dụng đảng, thu nạp thành đoàn với cổ võ chiến tranh phe cánh v.v...và vì vậy dân bọn chúng khát khao một cuộc sống đời thường lành dạn dĩ hơn là luôn luôn luôn đề nghị thất vọng, với hy vọng cuối cùng tìm thấy sự che chắn để khỏi sự đói khát. Hơn thế, ko thể không tồn tại một ánh nhìn ham muốn, một thỉnh thoảng họ đã so sánh thân phận của họ với cuộc sống đời thường của những người dân dân Nam-kỳ".
Cũng vào thư nầy, họ Trương còn report lại cho quan chức Pháp một cuộc đối đáp giữa Trương với những quan lại triều đình. Vào cuộc đối đáp đó, Trương vẫn đứng hẳn về phía thực dân nhằm chỉ trích và hăm dọa hầu thuyết phục những viên chức triều đình:
- "Làm nuốm nào cư xử so với người Pháp để khả dĩ thu hoạch thành công hoàn toàn?" tín đồ ta lại hỏi tôi như vậy.
- "Thưa quý vị, tôi đáp, toàn bộ quý vị đều cần thấy rằng giả dụ nhà rứa quyền Pháp tất cả ý lấn chiếm xứ này, bọn họ đã có thể làm việc ấy trường đoản cú lâu, một cách dễ dãi không cần được bàn gượng nhẹ gì cả. Khách hàng phải hiểu rằng quí vị là đa số kẻ yếu, thật sự quá yếu, phải sự hỗ trợ của một ai đó nhằm gượng dậy. Và xuất sắc hơn, chi bởi quí vị chỉ nên tin cẩn vào hầu hết bạn liên minh tiếng tăm của quí vị và phải phụ thuộc vào họ một phương pháp thành thật để đứng lên, nhưng bắt buộc thẳng thắn, phải không hậu ý, phải không mưu tính kín đáo đáo, dang cả nhì tay ra với họ, chứ không cần phải một chiếc chìa ra còn bàn tay tê thì giữ lại lại. Bởi ngược lại, mệt nhọc trí vì chưng những băn khoăn của quí vị, nước Pháp buộc lòng yêu cầu ngưng bảo hộ và mặc kệ quý vị với số phận.
nói rõ hơn, đây là hình ảnh tương tợ tôi dùng để ví: nếu 1 bàn tay quí vị tựa vào cánh tay của một người, còn bàn tay kia quí vị dùng để làm cù họ, tức nhiên cánh tay của fan đó trường đoản cú nó nên tuột ra; quí vị sẽ phải chào đón một sức phản cồn nào đó, quí vị đang rơi xuống cực kỳ thấp và số đông mãi mãi không tồn tại cơ gượng dậy được nữa.
Đó là đều nét nổi bật hơn cả trong những cuộc đàm thoại, nhưng toàn bộ những lần trò chuyện, chi tiết tôi đúc rút được rằng, nói chung những quan lại, tuyệt nhất là những người có thành kiến, bọn họ không đòi hỏi gì hơn là ước ao theo những bốn tưởng mới. Tuy vậy các truyền thống cuội nguồn vẫn còn ngự trị dũng mạnh mẽ, cùng họ không tự tin phô bày những tứ tưởng new vì nó mất duyên cớ quang minh chính đại đang vây bọc quanh những truyền thống lịch sử đó. Tổng quát, tất cả đều tin có lẽ rằng không thể chống lại bạn Pháp và nếu nước Pháp ao ước lấy xứ này, có thể làm nhưng không phải mất quá nhiều khó khăn và tốn kém"
3. Như linh mục Nguyễn Hoằng, Trương Vĩnh ký kết cũng là một người Pháp tay trong, được gài bên cạnh Vua Đồng Khánh để đưa tin tức với khuynh loát ông vua bù chú ý nầy nhằm mục tiêu thực hiện các kế hoạch hữu dụng cho thực dân Pháp. Từ Huế, ngày 10.5.1886, Pétrus Trương Vĩnh cam kết gởi thư mang lại viên thượng thư Paul Bert, trong các số đó có đoạn xứng đáng lưu ý:
“Tôi đang dần lo tiếp xúc để cung ứng cho ngài số đông tin tức chủ yếu trị hữu ích. Tôi hết dạ tán đồng dự án hoàn mỹ của ông Pène* về công cuộc bình định thi hành bởi những yếu nhân bản xứ và, ở đây, tôi đang bám sát đít nhà vua cùng Viện Cơ Mật. Như sứ đưa tiên khu của Chúa, tôi tìm cách dọn đường cho ngài; tôi tán dương chiếc uy danh cơ mà tôi ra mức độ vây quấn quanh bé người cũng như tên tuổi của ngài”.
4. việc họ Trương lèo lái vua bù nhìn Đồng Khánh với thao túng thiếu Cơ Mật Viện của triều đình việt nam đã có tác dụng tốt mang lại Pháp, mang lại nỗi Paul Bert trong một thư giữ hộ Thiếu tướng tá thực dân Thống đốc Nam-kỳ, ngày 20.5.1886, tất cả đoạn:
"Tôi nhận thấy ở Huế, ông Trương Vĩnh ký kết đã tận lực làm tròn sứ mạng quá trình trong triều đình và ít nhiều ảnh hưởng trên công ty vua.
giữa những điều kiện đó, tôi tin tưởng rằng sẽ bổ ích cho tín đồ Pháp giờ đây nếu giữ ông ta nghỉ ngơi lại Huế vào một thời gian tôi không dám xác định, nhưng dĩ nhiên chắc cũng rất lâu..."
5. hơn một tháng sau, vào trong ngày 17.6.1886, Trương Vĩnh ký lại viết thư tiếp đến Paul Bert để thông tin công tác quan trọng đặc biệt của ông:
"Tôi đã trấn áp tất cả các hảnh thần và vây hãm nhà vua, tôi sẽ kiếm những người thật sự có khả năng cho Viện Cơ Mật".
Một đoạn khác trong lá thư nầy, Pétrus Trương Vĩnh Ký cũng có thể có ý con kiến như Nguyễn trường Tộ rộng 15 năm ngoái đó là, bao gồm phủ việt nam phải thỏa hiệp với nước Pháp hầu hết đó là 1 định cơ chế tất yếu ko thể chống lại được:
"Tôi vừa minh chứng chấm dứt cho những nho sĩ thấy rằng nước An Nam tất yêu không cần đến nước Pháp, càng ko thể hạn chế lại nó được, phải tay trong tay cùng đi, ko hậu ý và chúng ta nên chụp ngay lấy hầu hết hảo ý nảy nở trong chúng ta, của một tín đồ như ngài chẳng hạn".
6. sát 4 tháng sau, trong một bức thư ngày 5.10.1886 gởi mang đến quan Thượng thư Pháp, Pétrus cam kết tận dụng những kiến thức và kỹ năng quân sự, vào sở học của bản thân để, ráng vấn mang đến thực dân cách thức tiêu diệt các phong trào Cần vương và các lực lượng khí giới của dân nước ta đang quyết tử chống Pháp cứu nước:
"Vậy hãy gấp rút thành lập những đoàn lạp binh với võ trang cho họ; ngài không có điều gì yêu cầu quan ngại dù những nhà quân sự đã nói tới việc đó, vì vì, rất nhiều quân khí bởi vì ngài cung cấp, mang đến mượn hoặc bán, các thuộc trách nhiệm trực tiếp ở trong nhà vua và chính quyền An Nam, sau cuộc bạo hành ngày 5 mon 7, nay chỉ với cách thần phục nước Pháp.
Xứ Trung-kỳ nhưng mà ngài vừa ban mang lại nền trường đoản cú trị đang phải phải ở sau sự giám hộ của Người bảo hộ nó với với hai thế đứng của Pháp tại Bắc cùng Nam-kỳ, đều nghĩa cử rồi ra sẽ được củng vắt và kiến hiệu hơn lên. Tôi hiểu đông đảo tình ý thiệt sự của tín đồ An Nam nhưng tôi dám xác minh với ngài rằng cơ chế ấy là xuất sắc hơn cả, vị vì, một phương diện ngài bao gồm cái lợi đem đến cho nước Pháp sự ái mộ và tin tưởng tưởng đã biết thành đánh mất tự bao năm qua, cùng mặt khác, ngài sẽ tìm thấy gần như nguồn lợi không hề kém phần thực tế cho những đồng bang của ngài trong cái xứ Bắc-kỳ nhiều có..."
Cựu giáo sĩ Bao-ti-xi-ta Trương Vĩnh ký kết còn ngụy biện và xuyên tạc nhằm thực dân Pháp biết bộ động cơ nào nhưng mà các phong trào kháng Pháp nỗi lên. Cùng họ Trương còn được gọi các trào lưu yêu nước này là quân phiến loạn:
"Tôi thiết tưởng tất cả bổn phận, cũng nhân ngày này, góp sức cho ngài: tư tưởng của những người phiến loàn An Nam cơ mà tôi đã có thể tìm phát âm trên phần đông nơi tất cả tàu đi qua.
số đông kẻ phiến loạn, như tôi đã có lần nhiều lúc trình cùng với ngài, chúng ta có tại sao cho nhà nghĩa ái quốc của họ: Sự hận thù đối với các bé chiên (Công giáo) mà người ta cáo buộc là số đông hàng ngũ cạnh bên người Pháp, được dùng tựa như các kẻ đưa đường chỉ lối".
sợ thực dân Pháp còn lần chần và cảm thấy không được quyết tâm, Pétrus Trương Vĩnh ký đã khuyên răn Pháp tránh việc sợ bởi nghĩa quân Việt Nam, mà họ Trương cũng call là lũ phiến loạn, chỉ gồm có khí giới thô sơ:
"Bọn phiến loạn không xứng đáng sợ; bọn họ chỉ bao hàm khí giới cổ lổ của chính quyền An Nam và vài võ khí mới tậu lại được của lũ buôn lậu Trung Hoa. Cái chứng cớ trình diện ra sống Quảng Trị với Quảng Bình, họ đã không thể giảm được, dù có một lần, mặt đường dây năng lượng điện thoại. Họ rất dễ bị tiêu mòn và trở lại ngoan ngoãn..."
Trương Vĩnh ký kết lúc nào thì cũng tỏ ra sốt sắng gắn thêm bó và tận tâm với thực dân Pháp. Ông nỗ lực lèo lái thuyết phục triều đình nước ta nên đồng ý hiệp mong đánh dẹp các phong trào kháng Pháp cứu giúp quốc của dân tộc bản địa Việt. Chúng ta Trương tỏ ra tâm đắc với thực dân hơn là 1 trong người Pháp thiết yếu hiệu. Cũng vào thư nói trên, ông viết:
"Tuy nhiên, tất cả những điều ấy thúc đẩy tôi cố định lo liệu cho loại hiệp mong mà ngài muốn cơ quan chính phủ An phái nam sớm xác nhận đưa ra để minh định ngõ hầu hoàn thành sự trạng cùng quyết định chính sách sau này buộc phải theo. Chính vì như thế tôi xin kể lại ngài cái dự án công trình bình định với đa số phương tiện hành vi đã được mật ước, để tiến tới thành quả đó mà bạn cũng có thể phô trương. Về phần tôi, ngài có thể luôn luôn luôn cậy vào sự góp sức bé dại yếu của tôi, vì dù sao những cảm tình của giờ đồng hồ phút đầu tiên đang trở thành một mối nhiệt chổ chính giữa chân thành đối với ngài.
7. trong một thư không giống gởi mang lại viên người đứng đầu thực dân ngày 19.1.1887, Pétrus Ký cho thấy thêm vai trò gián điệp cùng thuyết khách của ông dịp vào thao tác trong Cơ Mật Viện của triều đình bù chú ý Đồng Khánh:
"...Về phần tôi, xâm nhập vào Cơ Mật Viện của phòng vua, vai trò của tôi là khiến cho nhà vua cùng triều thần gọi được các ý giỏi của cơ quan chính phủ Pháp cũng tương tự điều động cơ chế của chính phủ An phái mạnh đi sát với chế độ của nước Pháp."
8. công tác làm việc chính trị của Trương Vĩnh ký kết trong trọng trách yểm trợ thực dân Pháp sớm ổn định cơ chế cai trị dân tộc ta. Và để gia công tròn trách nhiệm gián điệp đó, Pétrus Trương Vĩnh ký kết đã phải hy sinh ước mơ được vào quốc tịch Pháp. Ông từ bỏ thú như sau vào thư đề ngày 15.9.1888, gởi cho 1 linh mục là ông Pène Siefert, Trương Vĩnh Ký cho thấy ông không thích vào quốc tịch Pháp vì sợ bị nghi ngờ, khó khăn làm việc:
"...lúc đã bắt đầu làm quốc tích Pháp, tôi đã mất hết uy tín, mất cầm lực, không có gì được vua, triều đình với dân chúng An Nam lòng tin nữa".
Trên đấy là một số chứng cớ được trích dẫn tự tám trong vô số bức thư do thiết yếu Trương Vĩnh ký kết viết <vui lòng xem trong sách “Cuốn sổ bình sinh của Trương Vĩnh Ký, như vẫn trình bày tại vị trí đầu của bài nầy> đã cho biết tư duy và hành trạng của ông, trong số những Việt gian ý hợp tâm đầu và nguy nan nhất vào thời Pháp đô hộ nước ta. Có người châm chế đến Trương Vĩnh cam kết và phát biểu rằng ‘chỉ đơn thuần về phương diện văn hóa truyền thống không cơ mà thôi, ông đã soạn và dịch thuật những tác phẩm mà các tác phẩm đó giúp ích cho nền văn hóa truyền thống nước nhà’. Đó là một trong những nhận định trọn vẹn sai lầm. Dưới đây, bọn họ sẽ khám phá về dụng tâm của các tác phẩm tất cả tính văn hóa truyền thống của bọn họ Trương.
B. Mục Đích Công Tác văn hóa truyền thống Của chúng ta Trương.
1.
Xem thêm: Tập Viết Bảng Chữ Cái Hiragana Và Katakana Pdf, Hướng Dẫn Viết Bảng Chữ Cái Hiragana Chi Tiết
mục đích dịch thuật, sáng tác, có tác dụng tự điển của Bao-ti-xi-ta Trương Vĩnh ký kết được ông nói rõ trong thư gởi "Các Vị trong Ban coi xét Xét bạn dạng Thảo"*:"Tôi hân hạnh được gửi đến quí vị vài dòng tiếp sau đây để phân tích và lý giải mục đích cơ mà tôi theo đuổi khi làm những vấn đề trước tác mà lại tôi đệ trình xin các vị thẩm định. Rất có thể xét phần đông tác phẩm này theo nhị phương diện khác biệt tùy theo hai nhà đích của chúng: thu xếp bất biến thời lúc này và gắn sát dĩ vãng với sau này xứ sở. Đó là mục đích của tôi."
"Thu xếp bất biến thời hiện tại tại" có nghĩa là dẹp lặng các phong trào Cần vương vãi và các cuộc nỗi dậy kháng Pháp cứu vớt nước. Bọn họ Trương viết tiếp:
"Về phương diện chủ yếu trị và kinh tế, bạn Pháp là người đi đồng hóa, còn fan An Nam là người chịu đồng hóa. Người yếu cần phụ thuộc người mạnh để lấy mình lên bằng người khỏe*. Đó đó là mục đích rất cần được theo đuổi cùng đạt tới. Bằng phương pháp nào? bằng phương pháp đồng hóa. Và đồng bộ chỉ rất có thể thực hiện nay được bằng giáo dục đào tạo và học vấn. Từ kia mới phát sinh mối thiện cảm giữa kẻ chinh phục và người bị chinh phục, côn trùng thiện cảm do nghĩa vụ và quyền lợi chung mà có. Quyền hạn chung nầy lại chỉ được tạo ra nhờ đều quan hệ hỗ tương với trực tiếp. Gần như quan hệ này chỉ được thiết lập cấu hình giữa chúng ta qua sự gọi biết tiếng nói của nhau. Tín đồ Pháp cùng với tư phương pháp là chủ, nên biết tiếng An nam giới để huấn luyện và giảng dạy người An nam là học trò những tứ tưởng cùng khái niệm quan trọng cho việc tôn tạo và phục sinh của fan An Nam."
2. Ngày 3.9.1868, Trương Vĩnh ký kết gởi thư mang đến ông người đứng đầu Nội trị nhằm xin trường đoản cú chức. Trong số đó có gần như câu cho biết thêm họ Trương không hề là người việt nữa:
"Khi quay lại đời sinh sống tư, lòng tôi luôn luôn luôn trực thuộc về nước Pháp, cùng những quá trình phục vụ nhỏ dại mọn của tôi cũng nằm trong về nước Pháp...Người bề tôi tận chổ chính giữa và vâng lời."
3. Thư đề ngày 12.1.1882, trường đoản cú Chợ quán "Kính gởi những vị vào Hội Đồng thuộc Địa", Bao-ti-xi-ta Trương Vĩnh ký kết viết rõ rộng về mục đích những tác phẩm của ông:
"Thưa quí vị,
Tôi hân hạnh gởi mang lại quí vị một bản trình bày từng thành công xuất bạn dạng mà tôi vẫn biên soạn.
có tác dụng như vậy, ý định của mình là để chứng minh với quý khách rằng vào 13 cuốn sách tôi sẽ xuất bạn dạng cho tới thời điểm này do chi phí tôi bỏ ra, tôi chưa khi nào đi lệch phương châm chính cùng trực tiếp nhưng tôi đã trình diễn trước đây trong số thư tôi viết vừa cho nhà chũm quyền, vừa mang lại Ủy ban Phụ trách cứu xét hầu hết tác phẩm của tôi. Mục tiêu đó là sự biến hóa và nhất quán dân tộc An Nam” (chữ đậm là của Bùi Kha mong nhấn mạnh).
4. Trương Vĩnh cam kết rất rét lòng ước ao Pháp đồng bộ dân tộc việt nam nhanh rộng và trọn vẹn hơn, bên cạnh đó ông cũng trở thành kiếm được lợi nhuận vì chưng việc cơ quan chính phủ thực dân Pháp bỏ tiền tài trợ và cài đặt sách. Ông cũng nói rõ là trường hợp Pháp hỗ trợ bằng phương pháp mua sách, ông đang phấn khởi và nhiệt huyết hơn trong việc viết thêm các tác phẩm khác sau này cho mục đích (đồng hóa) nói trên. Lời của thiết yếu họ Trương về kế hoạch đồng hóa:
"Đệ trình cùng với quý vị phần đa tác phẩm này, tôi khẩn xin quý vị thẩm định mục đích mà tôi đã đưa ra khi soạn thảo, và nếu quí vị suy nghĩ rằng hồ hết tác phẩm đó rất có thể là một lợi khí của hiện đại và là 1 trong những phương tiện phù hợp để tạo ra trong lúc này, sự biến đổi và đồng hóa mà nhà cầm quyền vẫn tìm cách thực hiện ở xứ này hữu ích cho phần nhiều kẻ thần phục mới ở trong phòng cầm quyền, tôi mong rằng qúy vị sẽ góp thêm phần vào câu hỏi xuất bản những sách này. Sự chấp thuận và rộng nữa, sự xưng tụng cơ mà quí vị giành cho những sản phẩm của tôi sẽ là phần thưởng êm nhẹ nhất mang lại những dự án công trình tôi đã làm và là khích lệ mập mạp hơn cả cho tôi vào tương lai."
Qua số văn thư vừa trích dẫn do chính Trương Vĩnh cam kết viết, bọn họ đã thấy rõ tâm hóa học của ông. Một điều không giống đáng để ý là trong các văn thư ấy luôn luôn luôn có các câu: "Bề tôi rất khiêm tốn và tận tụy" hoặc "Bề tôi tận trung khu và vâng lời." Điều đó cho biết mặc dầu họ Trương còn với thân xác vn nhưng tâm hồn sẽ khác.
5. Sự tận trọng tâm và đắc lực của họ Trương trong nhiệm vụ giúp thực dân Pháp tiện lợi thi hành chính sách thống trị và đồng bộ dân tộc Việt, được ông Luro, điều tra và người có quyền lực cao trường Sư Phạm ở trong Địa Pháp trên Việt Nam, vào một bạn dạng nhận xét đề ngày 16.6.1875, gồm đoạn nói rõ:
"Ông Pétrus Ký thao tác rất nhiều...Rút cục, đó là tín đồ An phái nam Pháp hóa tuyệt nhất mà họ có, cùng gương mẫu. Sự hỗ trợ của ông thật vẫn rất lợi ích cho ảnh hưởng của họ và mang lại nền học thiết yếu nói chung."
nhờ vào công lao giao hàng thực dân đắc lực và tận tụy đề nghị ngày 20.5.1886, ông Paul Bert giữ hộ thư mang đến Ngoại trưởng Pháp nhằm tán đồng ý kiến đề xuất của Thống Đốc Nam-kỳ, ban thưởng huy chương cao cấp cho Trương Vĩnh Ký: Đệ Ngũ Đẵng Bắc Đẩu Bội Tinh.
6. Vào thư gửi mang lại một bác sĩ tín đồ Pháp, Alexis Chavanne, đề ngày 6.8.1887, cho biết cái tâm của họ Trương mang đến nổi chính phủ thực dân coi ông như một người con nuôi đầy tin tưởng. Trương viết:
"Tôi càng tỏ ra hàm ơn nước Cọng Hòa (Pháp) không rất nhiều đã thừa nhận tôi là bé nuôi hơn nữa cho tôi những vinh dự với nhất là rất tin yêu tôi."
những chứng liệu chẳng thể chối cải nêu trên bọn họ có nên kết luận Trương Vĩnh Ký là 1 trong những đại Việt gian phản nghịch quốc nguy hiểm nhất tuyệt không? bạn làm tay sai mang đến giặc bổ ích nhất trong lịch sử hào hùng Việt phái nam ta thời Pháp thuộc?
C. Lý do nào khiến Trương Vĩnh ký kết phản quốc?
vì sao một người dân có tài, thông minh, biết nhiều thứ tiếng lại đổi mới một thương hiệu đại Việt gian như thế? Đáp số của câu hỏi nầy chắc rằng là do yếu tố hoàn cảnh và nền giáo dục và đào tạo mà Trương hấp thụ.
1. họ Trương được xuất hiện và nuôi chăm sóc trong một mái ấm gia đình có đạo, cùng "thành người" trong cơ chế giáo dục của thực dân đế quốc nhằm biến đổi con người trong các xứ nằm trong địa trở thành công xuất sắc dân của kẻ đi chinh phục. Mặc dầu có học tập Tứ Thư Ngũ Kinh tuy vậy Trương Vĩnh cam kết chẳng hấp thụ được niềm tin trung quân ái quốc vày lúc kia ông ta chỉ mới 11 tuổi.
2. những tín đồ công giáo thời bấy tiếng được hiểu là "những tín đồ Pháp tay trong, lưng mềm dễ dàng uốn, đuổi theo chủ mới". Nói như giám mục Puginier: "Không có những giáo sĩ cùng giáo dân thì tín đồ Pháp như cua bị bẻ gảy hết càng". (Sans les missionnaires et les chrétiens, écrit Mgr. Puginier, les Francais seraient comme les crabes auxquels on aurait cassé toutes les pattes). Tai hại nội thù nầy càng làm cho triều đình vn thêm có lý do để "cấm đạo", cùng Trương Vĩnh Ký, một nhỏ chiên ngoan đạo, cũng càng có thêm vì sao để bửa về Tây.
3. cung cấp đó, Trương Vĩnh ký là nhỏ của một mái ấm gia đình đạo dòng, lại được một giáo sĩ thực dân dìm làm nhỏ nuôi, chuyển vào đào tạo tại chủng viện Pinhalu (Nam Vang) rồi chủng viện Pénang (Mã Lai). Tại phần lớn nơi nầy, mà đa số do những cố đạo thực dân Pháp điều khiển, chương trình đào tạo và giảng dạy nhắm vào hai phương châm chính: đào khiến cho Pháp một tập đoàn làm thông ngôn, có tác dụng thơ cam kết tại các vùng đã chiếm đóng để tiến hành chương trình đồng điệu và dễ dàng đi chỉ chiếm thêm gần như vùng còn lại. Mục tiêu thứ nhì của nền giáo dục nầy là để huấn luyện và đào tạo những người nước ta Công giáo, chứ chưa phải đào tạo những người dân Công giáo Việt Nam.
"Ngoài ra ko một người vn nào theo đạo gia tô lại rụt rè xin bắt đầu làm làm lính dưới cờ Pháp, ông vua Việt Nam không theo đạo, chưa hẳn là vua của họ. Chắc bây giờ Ngài (Bộ trưởng) sẽ hiểu lý do vua, quan vẫn coi những nhà truyền giáo là người thù?"
CHT, p 129).
Một bạn Pháp khác, đại tá Bernard cũng nhấn xét:
"Bị săn đuổi ra khỏi làng do tội phạm hoặc sự khốn cùng, gần như kẻ lang thang đang đi đến đây với một sống lưng mềm dễ dàng uốn, tham sống sợ chết; họ hoàn toàn thờ ơ với cuộc đấu tranh của dân tộc, sẵn sàng phụng sự bất kể ông công ty nào...Chính trong lũ nầy mà tín đồ ta đã tuyển dụng, trong các họ, toàn bộ những nhân viên cấp dưới hành chính quan trọng cho công ty nước, hoặc những người giúp vấn đề gia đình: có tác dụng đầy tớ, phu khuân vác, làm bạn chạy giấy, cùng cả những tên thông ngôn, hoặc những người ghi chép, được giảng dạy thô sơ qua các nhà trường của Hội truyền giáo. Chủ yếu qua sự tiếp xúc với đầy đủ kẻ khốn nàn này nhưng đoàn thực dân với công chức vừa mới đổ bộ, đã có tác dụng quen được với dân tộc Việt nam..."
(Les vagabonds", ecrit le colonel Bernard, "chassés de leur village par la misère ou le crime, arrivaient, l"échine souple; pris de l"âpre désir de vivre, insoucieux de la lutte nationale, prêts à servir tous les maitres. C"est parmi eux que l"on recruta tout le personnel nécessaire à l"administration ou aux besognes domestiques: boys, coolies, plantons, et aussi des interprètes et des copistes, grossièrement formés dans les écoles de la mission. C"est au tương tác de ces misérables que les colons ou les fonctionnaires fraichement débarqués firent connaissance avec le peuple d"Annam...Dẫn theo Nguyễn Xuân Thọ, vào Histoire de La Penetration Francaise au Vietnam, 1858-1897, p. 126-127).
4. mặc dầu Trương Vĩnh ký thông minh biết nhiều thứ tiếng, nhưng vị quá cuồng tín, bị những giáo sĩ thực dân tuyên truyền buộc phải cứ nghĩ về rằng việc Pháp đoạt được Viễn Đông, trong những số ấy có Việt Nam, là do ý của Thượng Đế không đúng phái nước Pháp có tác dụng như vậy. Vào thư gửi ông Koenfen, chủ tịch Viện mỹ thuật Paris, chúng ta Trương viết:
"Các xứ Viễn Đông...già cổi đủ máy nên đã tới khi phải làm cho chúng tái sinh và cách tân chúng: tuy nhiên ai được giao phó cho cái quyền ủy nhiệm cao quí đó? Ấy chính là nước Pháp được Thượng Đế tín cẩn giao cho..."
vào thư gởi chưng sĩ A. Chavanne, nói tại 1 đoạn trên, cựu giáo sĩ Trương Vĩnh cam kết cũng viết:
"...cái vương quốc An Nam đau khổ nầy mà chính phủ Pháp sẽ có tác dụng giám hộ, là tất cả một sự đổi thay thuộc về Thiên ý lôi kéo đến..."
Đáng tội nghiệp mang đến Trương Vĩnh Ký, quá ngây thơ để phân vân được rằng mục đích của những đế quốc tây thiên là lợi dụng tôn giáo và cần sử dụng cuốn Thiên chúa giáo như 1 lợi khí; để đi chiếm phần thuộc địa với xâm thực văn hóa bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào mà họ thấy tất cả thể. Vày vậy, một người Phi Châu, giám mục Anh giáo Desmond Tutu, được phần thưởng Nobel độc lập năm 1984, đã đắng cay phát biểu:
"Khi người da trắng đến, họ có cuốn ghê Thánh, chúng tôi có khu đất đai.
chúng tôi tin tưởng họ, nhắm mắt cầu nguyện với cuốn khiếp Thánh trong tay.
thời điểm mở đôi mắt ra, công ty chúng tôi có cuốn ghê Thánh còn chúng ta có toàn bộ đất đai cương vực của chúng tôi".
(We have our lands and they came with their Bible.
We believe in them và we pray with the Bible in our hands và our eyes closed.
When we mở cửa our eyes, we have the Bible and they have our lands).
5. Vấn đề Trương Vĩnh cam kết cong lưng làm tay sai cho Pháp cũng không loại bỏ một bộ động cơ khác bởi vì danh với lợi. Danh, được cơ quan chỉ đạo của chính phủ thực dân ban tặng huy chương Đệ Ngũ Đẵng Bắc Đẩu Bội Tinh, cùng được chính phủ nước nhà thuộc địa trút tiền mua sách của mình Trương và cấp cho Trương đột nhiên lộc hậu hỉ. Lương tưng năm của Trương là 13.800 quan, tất cả tiền dạy dỗ học, trong khi lương của ông Thống đốc Nam-kỳ cũng chỉ bao gồm 18.000 quan. Lương ông Tổng thư ký kết là 15.000 quan. Do đó lương bọn họ Trương đứng mặt hàng thứ tía sau nhị viên chức cao cấp nhất tín đồ Pháp.
Kết luận
Với những chứng cớ quá rõ ràng qua các văn thư do chủ yếu Trương Vĩnh ký kết và các viên chức thời thượng thực dân Pháp viết, chúng ta có thể kết luận ngừng khoát rằng Trương Vĩnh Ký là 1 người làm phản tổ quốc. Ông không tồn tại một mảy may công lao nào đối với dân tộc, ngược lại, ông trọn vẹn là kẻ có tội. Từ những ý vật dụng và hành vi chính trị, cho đến các công trình mang ý nghĩa văn hóa nói chung của họ Trương, toàn bộ chỉ xoáy vào một mục đích độc nhất vô nhị là ship hàng cho chính sách thực dân Pháp để quân lính và đồng điệu dân tộc ta.
do đó, đều tên đường, thương hiệu trường, tên những hội ái hữu được dùng để làm vinh danh Trương Vĩnh ký kết có cần phải tháo gở với hủy bỏ hẵn nhằm tránh bị lịch sử phê phán hay không?
cách biểu hiện nghiêm túc, dứt khoát và đúng đắn với Trương Vĩnh cam kết cũng rất cần phải áp dụng cho mọi tên tay sai với gián điệp khác như Nguyễn trường Tộ, Alexandre de Rhodes (Cha Đắc Lộ), è cổ Lục, Nguyễn Bá Tòng, Ngô Đình Diệm … nhằm hậu cố kỉnh xem đó như một bài học cần thiết cho việc vun bồi lòng yêu nước.
Dẫu ai vì lý do nào đó mà vẫn còn vinh danh ông, mà lại những hành động Việt gian với gián điệp văn hóa truyền thống cho thực dân Pháp của mình Trương hoàn toàn có thể tẩy xóa ra khỏi lịch sử được không? độc nhất là gần như dữ kiện lịch sử hào hùng ấy lại do bao gồm họ Trương viết.
Bùi Kha
12.12. 2011
Ghi chú:
(1) Nguyễn Sinh Duy:” Trương Vĩnh Ký, Cuốn sổ bình sanh” bởi nhà xuất bản Văn học và Trung tâm nghiên cứu Quốc học tái bản năm 2004, được bổ sung nhiều tài liệu với hình hình ảnh mới. Giáo sư è cổ Thanh Đạm viết lời tựa.
* các chữ đậm thời điểm trích dẫn là ý của chúng tôi muốn dấn mạnh.
* Pène Siefert là 1 linh mục tín đồ Pháp
* Thư không thấy đề ngày. Còn Ban thông qua Xét là Hội Đồng nằm trong Địa của thực dân Pháp sinh sống Nam-kỳ.
* người yếu (An Nam) cần nhờ vào người bạo phổi (Pháp) gửi mình lên bằng fan khỏe. Còn lâu bầy thực dân new để cho người Việt bằng với người Pháp.
(2) cục bộ bức thư này được Giáo sư p J. Honey làm việc School of Oriental & African Studies, University of London, chào làng trong thành công Voyage to Tonking in the Year of Ất Hợi (1876), đính kèm trong Phụ Lục bên dưới đây.
Phụ Lục
Bức mật thư của Trương VĩnhKý
Xin mời các bạn đọc bức mật thư mà Trương Vĩnh cam kết đã gửi mang đến Đô Đốc Duperré sau chuyến hành trình Bắc Kỳ năm Ất Hợi, tức năm 1876, để có thêm địa thế căn cứ trong việc đánh giá vai trò của nhân vật dụng này trong lịch sử dân tộc Việt nam thời cận đại.
Toàn bộ bức thư này được giáo sư P.J.Honey sinh sống School of Oriental và African Studies, University of London, ra mắt trong thành công Voyage khổng lồ Tonking in the Year of Ất Hợi (1876) nơi trang 122, trang 123, trang 124 cùng trang 125
Nơi các trang: 123, 124 & 125.
2. Thư đề ngày 28.4.1876, gởi mang lại tướng Pháp, Bossant, quyền thống đốc, để trình diễn công tác đi Bắc Kỳ. Bao gồm đoạn chúng ta Trương viết nhưng mà đọc kỹ vẫn thấy óc trạng của ông ta. Trương mô tả sai về tình trạng xã hội với phóng đại một yêu cầu cần cải cách để cố vấn mang lại thực dân Pháp buộc phải chiếm và ách thống trị toàn xứ Bắc kỳ:
"Và trong lúc đó thì quãng đại quần chúng vô danh, số đông thợ thuyền, đơn vị nông vẫn rên siết vào sự túng bấn cùng cực, những hiểu biết qua hồ hết ngày nhiều năm không gạo với không việc làm. Và hợp lý sự khốn cùng đang bao che trong dân chúng, và hợp lý khắp nơi tín đồ ta đang nghe đòi hỏi những sự biến đổi và một nền thống trị hữu hiệu để bảo trì trật tự, ban mang đến dân bọn chúng một ngày mai, bảo vệ tài sản, cho công nghệ và thương mại có được sự bình an và sinh hoạt cần thiết cho cuộc sống còn của họ, nói cầm lại, tự trong dòng đói và nghèo khổ giải thoát một dân tộc đang cảm thấy suy vong."
Sợ Pháp phân vân không chịu đựng chiếm, Bao-ti-xi-ta còn lấy miếng mồi kinh tế béo bở của xứ Bắc Kỳ ra nhằm khởi rượu cồn lòng tham của thực dân Pháp:
"Và vớ nhiên, xứ sở chẳng thiếu hụt tài nguyên, khu đất đai cơ mà tôi dám quyết rằng hoàn toàn có thể sánh cùng với thổ nhưỡng của nước Pháp, ít ra là so với Algérie, chất chứa nhiều của cải đủ để triển khai nên gia tài cho một quốc gia. Đất này tiện nghi cho mọi vụ trồng trọt các mùa thay thay đổi nhau. Phần đông cuộc thể nghiệm trồng nho với gieo lúa mì cho biết những kỳ vọng chắc chắn chắn. Tôi từng thấy tiểu mạch mọc vào đất, cây trông đẹp, bông đầy và lớn hạt. Tôi chưa nói đến ở đây rất nhiều tài nguyên khoáng chất, fan ta bảo là bao la, cùng tôi xin được phép nói rằng dân của xứ này đã chết đói bên trên một mẫu giường đầy vàng".
Trương lại còn thế vấn ví dụ cho thực dân Pháp phương biện pháp bá đạo, tuy nhiên hữu hiệu, nhằm kết nạp những thành phần bất mãn với chính quyền nước ta hầu chế tạo nội chiến tạo nên dân chúng chán cuộc chiến tranh để rồi họ mơ tưởng một cuộc sống "bình yên" như xứ bảo lãnh Nam-kỳ:
"Tôi đưa ra sự giải thích theo đó, các ảnh hưởng của lòng tham lam và hãng apple bạo thuận tiện thu dụng thiết bị đảng, thu nạp thành đoàn với cổ võ chiến tranh phe cánh v.v... Và do vậy dân chúng khát khao một cuộc sống lành táo bạo hơn là luôn luôn luôn phải thất vọng, với hy vọng sau cùng tìm thấy sự che chắn để khỏi sự đói khát. Hơn thế, không thể không tồn tại một tầm nhìn ham muốn, một đôi khi họ đã đối chiếu thân phận của họ với cuộc sống của những người dân Nam-kỳ".
Cũng trong thư nầy, họ Trương còn report lại đến quan chức Pháp một cuộc đối đáp thân Trương với các quan lại triều đình Việt Nam. Trong cuộc đối đáp đó, Trương vẫn đứng hẳn về phía thực dân nhằm chỉ trích và hăm dọa hầu thuyết phục các viên chức triều đình:
- "Làm nỗ lực nào cư xử so với người Pháp để khả dĩ thu hoạch thắng lợi hoàn toàn?" fan ta lại hỏi tôi như vậy.
- "Thưa quý vị, tôi đáp, tất cả quý vị đều yêu cầu thấy rằng nếu nhà vậy quyền Pháp có ý xâm chiếm xứ này, họ đã có thể làm câu hỏi ấy trường đoản cú lâu, một cách thuận lợi không rất cần được bàn bào chữa gì cả. Quý vị phải hiểu rằng quí vị là hầu như kẻ yếu, thiệt sự thừa yếu, phải sự giúp đỡ của một ai đó nhằm gượng dậy. Và xuất sắc hơn, chi bằng quí vị chỉ nên tin cẩn vào đầy đủ bạn đồng minh tiếng tăm của quí vị và phải phụ thuộc vào họ một giải pháp thành thật để đứng lên, nhưng buộc phải thẳng thắn, nên không hậu ý, phải không mưu tính bí mật đáo, dang cả hai tay ra với họ, chứ không phải một chiếc chìa ra còn bàn tay cơ thì giữ lại lại. Bằng ngược lại, mệt trí bởi vì những lưỡng lự của quí vị, nước Pháp buộc lòng đề xuất ngưng che chở và bỏ mặc quý vị cùng với số phận.
Nói rõ hơn, đấy là hình hình ảnh tương tợ tôi dùng để ví: nếu một bàn tay quí vị tựa vào cánh tay của một người, còn bàn tay cơ quí vị dùng làm cù họ, tức nhiên cánh tay của người đó trường đoản cú nó đề xuất tuột ra; quí vị đang phải mừng đón một mức độ phản rượu cồn nào đó, quí vị sẽ rơi xuống siêu thấp và số đông mãi mãi không có cơ gượng dậy được nữa.
Đó là phần đông nét rất nổi bật hơn cả trong những cuộc đàm thoại, nhưng tất cả những lần trò chuyện, cụ thể tôi đúc rút được rằng, nói chung các quan lại, tuyệt nhất là những người có thành kiến, bọn họ không đòi hỏi gì rộng là hy vọng theo những tư tưởng mới. Mặc dù thế các truyền thống lịch sử vẫn còn ngự trị táo bạo mẽ, với họ ngại phô bày những tứ tưởng bắt đầu vì nó mất duyên cớ quang minh chính đại đang vây quấn quanh những truyền thống cuội nguồn đó. Tổng quát, toàn bộ đều tin chắc hẳn rằng không thể phòng lại fan Pháp và nếu nước Pháp ước ao lấy xứ này, rất có thể làm nhưng mà không phải mất quá nhiều khó khăn cùng tốn kém."
1. “Trương Vĩnh Ký, Nỗi Oan cầm Kỷ” - Mục Đích phía Đến chưa phải Là Hòa Hợp dân tộc - http://vietnamngayve.blogspot.com/2017/01/truong-vinh-ky-noi-oan-ky-muc-ich-huong.html
2. "Vài Tài Liệu bắt đầu Về Petrus Key (Trương Vĩnh Ký)" (1837-1898) - Vũ Ngự Chiêu
http://hopluu.net/a183/vai-tai-lieu-moi-ve-petrus-key-truong-vinh-ky-1837-1898
3. Pétrus ký kết - Nỗi Oan khủng Cỡ Nào? (FB Chiến tranh nước ta tư liệu và sự thật)
http://trungvietlaptop.com/index.php?content=showemail&id=2005
4. Chuyến du ngoạn Bắc Kỳ năm Ất Hợi (1876) - Nhật ký kết Trương Vĩnh ký - https://vanhoanghean.com.vn/...
5. Trương Vĩnh ký và chuyến du ngoạn Bắc-kỳ năm Ất-hợi (1876) qua nhỏ mắt một nhà nghiên cứu và phân tích nước xung quanh (Patrick James Honey - è cổ Hải Yến dịch)